آموزه‌‌های تاریخ از دیدگاه امیرالمؤمنین علی (ع)

Abstract

The present paper aims to study the lessons of history from the viewpoint of Imam Ali (PBUH). Oral history, history as a science or scientific history are all treasuries of truths and information about human past lives. Given this description of history, can it be of any benefit to future generations? Can one make a path from past to future by learning the lessons of history? If so, what are the reasons? What are the main factors that generalize the historical traditions and turn them into rules? This library study aims to answer such questions. It was found out that according to monotheistic worldview, the world and thus man has a creator, and that society is of no function and man is of no independence without God’s will. Therefore, it is necessary to obey the rules set by Him for human life. History, as a result how man and the world behave, can be regarded as a valuable source of learning. Nahj al-Balaghah, which is an important treasury of Imam Ali’s sayings, as well as other Alavi sources contain invaluable lessons of history some of which were discussed in the present paper. Keywords: Imam Ali (PBUH), Law, Tradition, Society, Past, Lesson, Accident.

این نوشتار ــ چنانکه از عنوان آن برمی‌‌آید ــ درپی بررسی آموز‌‌ه‌‌ها و عبرت‌‌های تاریخ از دیدگاه امیرالمؤمنین علی (ع) است. تاریخ نقلی، علم تاریخ و یا تاریخ علمی، گنجینه‌‌ای از حقایق و اطلاعات زندگی گذشتگان است. با این وصف، آیا تاریخ برای آیندگان سودی دارد؟ آیا می‌‌توان از گذشته به آینده پل زد یا از آن عبور کرد و عبرت آموخت؟ اگر پاسخ مثبت است، دلیل یا ادلۀ آن چیست؟ و عمده‌‌ترین عواملی که موجب کلی‌شدن قوانین و سنن تاریخی می‌‌شوند، کدام‌اند؟ در این پژوهش، به‌شیوۀ کتابخانه‌‌ای، کوشش شده است به این پرسش‌ها پاسخ داده شود؛ و درطی آن نتیجه گرفته شده است که بنابر جهان‌‌بینی توحیدی، جهان صاحبی و انسان خالقی دارد و بدون ارادۀ خداوند نمی‌‌توان به‌طور مستقل، برای هستی، کارکردی و برای آدمی، استقلال عملی پذیرفت، پس باید به قوانینی که خداوند برای رفتار عالم و آدم وضع کرده است، گردن نهاد. از این رو تاریخ که محصول عمل عالم و آدم است، از منابع مهم اندیشیدن و مایۀ آموختن برای زندگی است و نهج‌‌البلاغه ــ به‌عنوان گنجینۀ مهمی از سخنان امام علی (ع) ــ و دیگر آثار علوی، آموزه‌‌های ارزشمندی را درباب عبرت‌‌های تاریخی شامل می‌‌شوند که به برخی از آنها اشاره می‌‌شود.