تبیین راهکارهای نظارت انتظامی بر جامعه در سیره امام علی(ع)

Abstract

زمینه و هدف: اسلام تنها مکتبی است که الگو معرفی می کند. امیرالمومنین علی (علیه السلام) به خاطر شاگردی رسول خدا از دوران کودکی تا جوانی و به خاطر وجود صلاحیت های متعددی که برای اداره امور کشور لازم است، توسط پیامبر (صلی الله علیه وآله) به عنوان جانشین ایشان و مرجعیت فکری و سیاسی امت و الگو و اسوه، برگزیده شد. در عصر حکومت امام علی (علیه السلام)، کشور اسلامی وسعت زیادی یافت تا جایی که مصر، یک استان حکومتی برای او به شمار می آمد، کل منطقه آذربایجان نیز یک استان دیگر و قفقاز و فلسطین بزرگ (شامل: سوریه، اردن، فلسطین آزاد، فلسطین اشغالی و بخشی از صحرای سینا) استان دیگر کشور تحت مدیریت امام بود. اداره این کشور وسیع - سراسر حجاز، یمن و منطقه خلیج و... - کار آسانی نبود؛ ولی امام علی (علیه السلام) بر این کشور وسیع چنان نظارت دقیقی داشت که حتی می دانست عثمان بن حنیف، والی بصره، در مهمانی شامی حضور یافته بود که تنها ثروتمندان در آن بودند و فقرا را راهی نبود (نهج البلاغه، نامه 45)، هرچند زمامداری حضرت به سبب کارشکنی خواص و تبعیت عوام، مدت بیست وپنج سال به تعویق افتاد؛ ولی درمدت حکومت پنج ساله، اقدام های بسیار موثر و کارآمدی در حوزه نظم و امنیت انجام دادند که الگوی ارزشمندی برای پلیس در جامعه اسلامی به شمار می رود. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی با بهره گیری از تحلیل محتوای کیفی، ازطریق گردآوری سیره رفتاری و گفتاری امام علی (علیه السلام) پیرامون اقدام های اساسی در حوزه نظارت انتظامی پلیس بر جامعه به واکاوی، بازنمایی و تحلیل و استنتاج سوابق موجود پرداخته است. یافته ها و نتایج: براساس یافته های پژوهش، اقدام های انتظامی حضرت را می توان به دو بعد نرم افزاری و سخت افزاری تقسیم کرد؛ در بعد نرم افزاری، حفظ کرامت انسانی، ارتباط با مردم و کوشش برای اصلاح و تربیت مجرمان و عاملان بی نظمی در جامعه و در بعد سخت افزاری، کشف جرایم، حفاظت از شخصیت ها، نظارت بر اماکن عمومی و برخورد با جرایم مشهود دسته بندی شده اند.