نقش امیرالمومنین (ع) در شکوفایی دانش اخلاق اسلامی از منظر روایات

Abstract

Muslim great thinkers, including Shia scientists and Sunni scholars have recognized this truth that Imam Ali (AS) excelled in all Islamic sciences, including grammar, rhetoric, jurisprudence, Qu’ran and hadith sciences, ethics, kalam, hikma, and Islamic theosophy throughout history. Ethics is defined as a science which discuses about knowing good and evil in order to enable the mankind to choose the former. Thus, it has a privileged position among sciences. The same is through about researches in this field. The present paper is an attempt to introduce this knowledge, enumerate some moral virtues and vices, and examine them from two aspects; i.e. individual behavior and social behavior. Also, some sub-branches of individual behavior such as piety, truthfulness, and honesty and some sub-branches of social behavior such as beneficence, paying deposit, humility, and justice as well as Imam Ali’s theoretical and practical attitudes towards them are studied. The findings suggest that Imam Ali (AS) inherited Prophet Muhammad’s thoughts and sought to leave an impact on contemporary and future generations through them.

همان‌‌گونه که اندیشمندان بزرگ اسلامی، اعم از دانشمندان امامیه و عالمان اهل سنت، بر این حقیقت اذعان کرده‌‌اند، امیرمومنان(ع) در تمامی علوم اسلامی ازجمله صرف و نحو، بلاغت، فقه، علوم قرآن و حدیث، اخلاق و دانش کلام و حکمت الهی و عرفان اسلامی،... سرآمد همگان درطول تاریخ بوده است. دانش اخلاق را علم و فنی تعریف کرده‌‌اند که در آن از شناخت خیر و شر بحث میشود تا انسان به انتخاب خیر ملزم شود. این دانش سرنوشت‌‌ساز دربین سایر دانش‌‌های دیگر اهمیت والایی دارد و بر این اساس، بررسی آن، حساسیت و اهمیت ویژه‌‌ای مییابد. در این مقاله کوشش شده است ضمن معرفی این دانش، پاره‌‌ای از فضایل و رذایل اخلاقی بیان و از دو جنبه اخلاق فردی و اجتماعی بررسی شود؛ همچنین، بعضی از زیرشاخه‌‌های اخلاق فردی مانند تقوا، صدق و راستی و عُجب و نیز برخی از زیرشاخه‌‌های اخلاق اجتماعی مانند ادای امانت، تواضع و عدالت مطرح و دیدگاه‌‌های امیرالمومنین(ع) و عملکرد آن حضرت(ع) در این زمینه از هر دو بُعد نظری و عملی بیان و وجود ملکات و حالات ارزنده نفسانی در وجود حضرت(ع) توصیف و درنهایت به این مطلب دست یافته شود که اندیشه‌‌های ناب محمدی(ص) در وجود امیرالمومنین(ع) بارور شده و آن حضرت(ع) با عمل به آنچه که به آن علم یافته و اندیشه‌‌های نورانی که در وجودش شکوفا شده بود، درپی اثرگذاری آن اندیشه در افکار مردم جامعه زمان خود و پس از آن بوده است.