Civil Jurisprudence in Nahjolbalaghe

Abstract

انّ كتاب نهج البلاغه الذي يشمل الكلمات الثمينه والقيّمه لامير المومنين? منذ كتابته بقلم السيّد الرضيّ? في المنتصف الثاني من القرن الرابع لفتَ الانتباه الكثيف للعلما والمفكّرين من مختلف الحقول العلميّه الاسلاميّه. ولقد استفاد الادبا والمتكلّمون من هذا البحر الذي يحتوي علي معارف اهل البيت? ولعلّ الطايفه التي لم تحظّ منها حظًّا وافرًا هم الفقها وخاصّه المتقدّمون منهم، فهولا هم الذين ما خاضوا هذا الكتاب القيّم في اثبات مسايلهم الفقهيّه ومن جملتها الفقه المدنيّ خوضًا يليق بهذا الكتاب. لذل، نحن في هذه الدراسه نحاول ان ندافع عن هذا الكتاب كمصدر فقهيّ هامّ وضمن مناقشه عدد من المسايل الفقهيّه معوّله علي نهج البلاغه، نُري الفقها والباحثين انّه لزامٌ عليهم ان يرجعوا الي هذا المصدر القيّم والفاخر في استنباطاتهم الفقهيّه وخاصّه الفقه المدنيّ. وحيث انّ المباحث المتعلّقه بالفقه المدنيّ المذكوره في نهج البلاغه كثيره جدًّا، فنحن في دراستنا هذه، اقتصرنا علي ذكر نمادج موجزه منها، كما درَسنا في كلّ موضع اقوال الفقها ونمط الاستدلال بنهج البلاغه في اثبات القضايا المذكوره. المفردات الرييسه: الفقه المدنيّ، نهج البلاغه، الاحتكار، شرايط القاضي، الاقرار.

Nahjolbalaghe that contains the precious saying of Amir al-Momenin Ali (A.S) from the time that it has been written by Seyyed Razi in the second half of the fourth century has attracted much attention of the scientists and scholars in various fields of Islamic science. Perhaps literati and theologians who has gained greatest benefit from the sea of teachings of Ahl Bayt (A.S), and on the other hand, jurisprudents and especially their predecessors have cited less of this valuable book in proving jurisprudential topics, including civil law. In this study, we have attempted to defend from the Nahjolbalaghe as a juridical source and by studying some juridical issues based on Nahjolbalaghe we want to show that jurisprudents and researchers are forced to refer to this valuable book in their juridical inferences and especially in topics related to the civil law. And since the civil law issues have been raised widely in Nahjolbalaghe, it has been content with some of its examples in this study that in any case, while examining the arguments of jurists, the way of arguing with Nahjolbalaghe for proving the proposition in question has been expressed. Key words: Civil jurisprudence, Nahjolbalaghe, Hoarding, Conditions of judged, Confession.

نهج البلاغه که دربردارنده کلمات گهربار امیرالمومنین علی? است، از زمان نگارش آن توسط سید رضی? در نیمه دوم قرن چهارم مورد توجه بسیار زیاد دانشمندان و عالمان حوزه‌های مختلف علوم اسلامی قرار گرفت. از این دریای معارف اهل بیت? شاید بیشترین بهره را ادیبان و متکلمان برده و از سویی دیگر فقیهان و مخصوصاً پیشینیانِ آن‌ها کمتر به این کتاب ارزشمند در اثبات مطالب فقهی و از جمله فقه مدنی استناد کرده‌اند. ما در این پژوهش بر آنیم که از نهج البلاغه به عنوان یک منبع فقهی دفاع کرده و با بررسی بعضی از مسایل فقهی با تکیه بر نهج البلاغه نشان دهیم که فقیهان و پژوهشگران در استنباط‌های فقهی خود و مخصوصاً در بحث‌های مربوط به فقه مدنی ناگزیر از مراجعه به این کتاب ارزشمندند و از آنجا که مباحث فقه مدنی در نهج البلاغه به صورت گسترده مطرح شده، در این تحقیق به ذکر نمونه‌هایی از آن اکتفا شده است که در هر موردی ضمن بررسی اقوال فقیهان چگونگی استدلال به نهج البلاغه برای اثبات گزاره مورد بحث بیان میشود.