تأملی در نهضت عاشورا

Abstract

آغاز سخن تویی آن جوهر پاکیزه که در عالم قدس ذکر خیر تو بود حاصل تسبیح ملک بسم الله الرحمن الرحیم سخن گفتن از امام حسین علیهالسلام و آنچه در کربلا بر وي خاندان و اصحابش گذشت، بسی سهل و ممتنع است. چرا که از یک سو، دریایی از اطلاعات و اخبار در اختیار ماست که میتوانیم از آن بهره ببریم؛ او از سوي دیگر، آمیخته شدن اخبار سره و ناسره، و واقعی و داستانی در روایت تاریخی کربلا چندان بالا گرفته است که نوشتن و سخن گفتن را سخت دشوار میکند. به راستی، آیا میتوان عظمت حسین علیهالسلام و بزرگی و منزلت و جایگاه آن امام را براساس همین روایات و اخبار به دست آورد؟ پاسخ به این پرسش دشوار است. حقیقت آن است که انسان هر بار که در این باره میاندیشید و چیزي میگوید و مینویسد، احساس میکند که نتوانسته است حق مطلب را دربارهي آن حماسهي جاودانهي تاریخ ادا کند. با این همه، دامنهي نهضت عاشورا، از شروع ماجرا تا عصر عاشورا و از آنجا تاپیامدها و آثار، چندان گسترده است که هر چه در این باره گفته آید و نوشته شود، باز در برابر آن دریاي بیکران، اندکی بیش نیست. طبعا همچنان جاي سخن گفتن و تحقیق و تأمل باز است. به علاوه، نوشتن دربارهي امام حسین علیهالسلام هیچگاه تکراري نیست، به همین جهت، هر چه نوشته یا گفته شود، زیاد نخواهد بود. هر زمان باید دربارهي آن نوشت و آن را تفسیر مجدد کرد؛ با قلمی تازه، با تأمل بیشتر و با درسهاي نو براي نسل جدید؛ به ویژه اگر منابع کهنی دربارهي آن به چاپ رسیده که تاکنون در اختیار نبوده است. (صفحه 12 ) نویسنده با این استدلال، و با اذعان به ناتوانی خود در پدید آوردن اثري تازه، قلم به دست گرفت تا از بابت دینی که امام حسین علیهالسلام بر مسلمانان به ویژه بر شیعیان دارد و سهم عظیمی که در نشر ارزشهاي انسانی و الهی موجود در میان جامعهي اسلامیدارد، مطالبی بنگارد. پیش از این، آثار علمیفراوانی در این باره پدید آمده بود و بعد از این هم، کتابها و مقالات بیشماري نوشته خواهد شد؛ اما بر ما فرض است تا در حد وسع خود در این باب، چیزي بنگاریم و تلاشی در شناساندن نهضت عاشورا به جوانان و پیران خود داشته باشیم. در نخستین بخش، به معرفی کهنترین و مهمترین متون تاریخی مربوط به تاریخ عاشورا پرداختهایم. پس از آن ضمن فصلی کوتاه، به شرح زمینههاي اجتماعی، سیاسی و وطایفهاي و دینی رخداد کربلا مشغول گشتهایم. در ادامه، در دو فصل مفصل، تاریخ کربلا را مرور کردهایم که مستقل از یکدیگر گزارش نامهي واقعه » نوشته شده و هر کدام ویژگی خاص خود را داراست. اساس و پایهي نگارش هر دو بخش، به خصوص که یک مقتل است، متون کهن تاریخی است. گفتارهایی دربارهي اربعین امام حسین علیهالسلام حکمت شهادت امام حسین « کربلا علیهالسلام آثار نهضت امام حسین علیهالسلام، مرور بر محتواي کتاب کامل الزیارات ابنقولویه، ابعاد شکلی و شعاري نهضت امام حسین علیهالسلام، تاریخ عزاداري سنیان براي امام حسین علیهالسلام تحریفات عاشورا و بررسی و نقد کتاب روضۀ الشهداء از ( ملاحسین کاشفی در ادامه آمده است. و آخر دعوانا ان الحمد الله رب العالمین. رسول جعفریان - بهمن ماه 1380 . (صفحه 13)