المقتل الحسيني دراسة تأصيلية تجنيسية وهي جزء من متطلبات نيل شهادة الماجستير في اللغة العربية وآدابها

Abstract

سعت هذه الدراسة المعنونة (المقتل الحسيني، دراسة تأصيلية تجنيسية) لإثبات أن المقتل الحسيني جلسة أدبية مستق، وذا طبيعة إسلامية خاصة بحكم البيئة التي تنتجه وتستهلكه، وهو فن قد خرج من إطار السيرة والخبر إلى فضاء الأدب رغم خصوصيته، بما يتوفر من الاشتراطات والعناصر الأدبية التي تتميز بها عموم الأعمال الأدبية. بنيت الدراسة هذه على ثلاثة فصول يسبقها مقدمة ويعقبها نتائج، إذ جاء الفصل الأول بعنوان (واقعة الطف بين التاريخ والفن في ثلاثة مباحث، الأول: (واقعة الطف في كتب التاريخ)، أما المبحث الثاني: (واقعة الطف صراع الخير والشر )، والثالث: (واقعة الطف من التاريخ الى الفن السردي)، حاول البحث من خلاله رصد واقعة الطف من الناحية التاريخية، وكيفية استثمارها في المجال الأدبي. أما الفصل الثاني فكان بعنوان (المقتل الحسيني النشأة والتطور والاستمرار)، في ثلاثة مباحث: الأول (المقتل الحسيني ماهيته، ونشأته)، والثاني: (تطور المقتل الحسيني من القرن الثاني الهجري الى العاشر الهجري)، أما الثالث (المقتل الحسيني في العصر الحديث)، عرف البحث من خلاله بالمقتل وتتبع تطوره التاريخي عبر القرون بإيجاز شديد. أما الفصل الثالث فكان عنوانه: (المقتل الحسيني وإمكانية تجنيسه) وإمكانية إدراج المقتل ضمن الأجناس الأدبية من خلال تحديد (الجنس الأدبي، حدوده، وأغراضه)، ومن خلال المقتل الحسيني وامكانية تجنيسه أدبية) لكونه شبيها بالأجناس الأدبية المختلفة ومختلفا عنها من ناحية النظام والبناء وامكانية كتابته لمن يمتلك القدرة والرغبة في ذلك.

این پژوهش با نام «بررسی مقاتل امام حسین (علیه السلام) بر بنیاد بررسی ریشه‌ها و گونه‌ها» کوشیده است تا نشان دهد که مقاتل امام حسین (علیه السلام) یک گونه‌ی ادبی مستقل است و نظر به محیط پیدایش و رواج آن، دارای یک رنگ و صبغه‌ی خاصّ اسلامی است؛ در واقع این مقاتل، گونه‌ای هنری است فراتر از چارچوب زندگی‌نامه وروایت وخبر بلکه با وجود ویژگی خاصّش در قلمروادبیات ره می‌پوید و این برخاسته از ویژگی‌ها و سازه‌ها و عناصر ادبی رایج در بیشتر آثار ادبی است. این پژوهش دربردارانده‌ی سه فصل و یک مقدمه است و در پایان، دستاوردها و نتایج کار آمده است. فصل اول، حادثه‌ی کربلا از تاریخ تا هنر نام دارد واز سه بخش تشکیل شده است؛ بخش نخست: حادثه‌ی کربلا در کتاب‌های تاریخی است، بخش دوم: حادثه‌ی کربلا، کشمکش نیکی وبدی نام دارد وبخش سوم: حادثه‌ی کربلا از تاریخ تا هنر روایتگری؛ در این فصل، پژوهشگر کوشیده است تا از دریچه‌ی تاریخ به بررسی حادثه‌ی کربلا بپردازد وچگونگی کاربست آن را در گستره‌ی ادبیات بررسی نماید.فصل دوم با نام مقاتل امام حسین(علیه السلام) پیدایش، دگرگونی و تداوم از سه بخش تشکیل شده است؛ بخش نخست: مقاتل امام حسین(علیه السلام)، ماهیت و پیدایش نام دارد؛ بخش دو این فصل، دگرگونی مقاتل از سده‌ی دوم تا دهم هجری می‌باشد و بخش سوم، مقاتل امام حسین(علیه السلام) در دوره ی معاصر؛ در این بخش به شکل بسیار فشرده به معرفی مقاتل ودگرگونی‌ آن در گذر روزگار پرداخته است. فصل سوم: مقاتل امام حسین (علیه السلام) وامکان گونه‌‌ی ادبی بودن آن نام دارد و در پرتو تعیین گونه‌ی ادبی، چارچوب آن واهدافش به بررسی امکان قرار دادن مقاتل امام حسین(علیه السلام) ذیل گونه‌های ادبی پرداخته است با نظر به این مقاتل و امکان گونه‌ی ادبی به شمار آوردن آن متأثّر از همسانی آن با گونه‌های ادبی مختلف و متفاوت با آن از حیث سامان و ساختار و قابلیت نگارش آن برای آنان‌که توان انجام آن و یا اشتیاق بدان دارند.